Sa visinom od 204,68 metra, 4.000 tona ugrađenog betona i liftom koji za samo 40 sekundi stiže do vidikovca, ovaj TV toranj i danas važi za jedno od najambicioznijih inženjerskih ostvarenja u regionu.
Avalski toranj, jedna od 262 emisione stanice Javnog preduzeća „Emisiona tehnika i veze“, podignut je na oko 11 kilometara jugoistočno od Beograda na planini Avala. Zasigurno ga možemo nazvati remek-delom svetske arhitekture, kao i jednim od najlepših simbola prestonice.
Godine 1960. arhitekte Uglješa Bogunović i Slobodan Janjić završili su projekat tornja, dok je njegova izgradnja trajala od 1961. do 1964. godine. U trenutku nastanka bio je jedini objekat sa presekom oblika jednakostraničnog trougla, a godinu dana nakon završene izgradnje zvanično je otvoren za posetioce.
Tri betonske noge na kojima počiva simbolizuju srpski tronožac, starinsku drvenu stolicu koja se u prošlosti na našim prostorima mogla veoma često sresti. Noge se zglobno oslanjaju na temelje koji su 1,4 m bili ukopani u stenu. Visina armiranog betonskog stabla tornja iznosila je 137 metara, dok je sa čeličnom antenom njegova ukupna visina bila čak 202,87 metara.
Upravo na osnovu tog podatka, Avalski toranj svrstan je svojevremeno među 10 najviših tornjeva na svetu. Statička rešenja i konstrukcija bila je poverena inženjeru Milanu Krstiću i smatra se originalnom u svetskoj arhitekturi.
Ugrađeno 4.000 tona armiranog betona
Zanimljivo je da, pored toga što je jedan od retkih tornjeva koji nisu ukopani u zemlju, podizan je bez skela (takozvana klizeća oplata), iznutra, što je dovelo do toga da tokom izgradnje izgleda kao da „raste sam“. Ukupno je u njega ugrađeno 4.000 tona armiranog betona, dok je čelični antenski stub visine 65 metara bio težak čak 25 tona.
Najnovija tehnološka dostignuća tog vremena iz oblasti telekomunikacionih tehnologija među prvima su instaliranja upravo na Avalskom tornju. Najpre su stručnjaci 1964. montirali 10kW VHF predajnik „Simens“ za emitovanje Prvog programa Televizije, a potom i dva 20kW FM predajnika RIZ, za Prvi i Drugi program Radio Beograda.
Alavski toranj podizan je bez skela (takozvana klizeća oplata), iznutra, što je dovelo do toga da tokom izgradnje izgleda kao da „raste sam“.
Sa svim instaliranim uređajima, toranj je predstavljao značajno čvorište za distribuciju radio i televizijskih signala. Preko njega su ostvarivane jugoslovenske radio-relejne veze za Radio Televiziju Beograd, PPT Jugoslavije kao i međunarodne veze.
Kao takav, uz sav arhitektonski i graditeljski kvalitet predstavljao je zasigurno jednu od najvećih jugoslovenskih atrakcija za mnogobrojne turiste, državne delegacije i stručnjake iz celog sveta.
Sravnjen sa zemljom u NATO bombardovanju
Zbog uloge i značaja koji je u tom trenutku imao, čitav kompleks tornja je bombardovan od strane NATO agresora 2. aprila 1999. u 22.40, kada je sam toranj sravnjen sa zemljom. Kako je država bila znatno oslabljena nakon ovih nemilih događaja i za obnovu kompleksa bilo je neophodno sačekati određeno vreme. Godinama su sakupljana sredstva, a čak su i Novak Đoković i Ana Ivanović odigrali dobrotvorni meč u okviru jednog humanitarnog događaja.
Tačno 7 godina nakon bombardovanja, tačnije 2006. započeta je izgradnja novog tornja. Novi toranj građen je na mestu starog i njihove osnove se u potpunosti poklapaju. Gradnja je završena 2009. godine, da bi se svečano otvaranje dogodilo 21. aprila 2010.
Da li ste znali da je Avalski toranj viši od originalnog objekta, srušenog u NATO bombardovanju, za dva metra?
Ipak, postoje određene razlike u odnosu na stari toranj. Prvenstveno njegova visina je uvećana za dva metra tako da sada iznosi 204,68 m. Takođe, stari čelični deo antenskog stuba trougaonog preseka, zamenjen je novim, četvorougaonim i gotovo tri puta težim. Njegova visina iznosi 68,01 m, a težina ukupnih 68 tona.
Kao i 60-tih godina na starom, tako je sada i na novom tornju instalirana najmodernija telekomunikaciona oprema. Nove radiorelejne veze su digitalne, kapaciteta 2 x 160 Mb/s. Mreža između uređaja za prijem modulacionih signala i uređaja za emitovanje ostvarena je putem optičkih vlakana.
Toranj je opremljen tehnologijom koja omogućava da se nad kompletnom telekomunikacionom infrastrukturom daljinski upravlja i vrši nadzor putem internet protokola (TCP/IP). Rezervno napajanje električnom energijom obezbeđuju tri dizel-električna agregata snage čak 400 kVA.
Celokupan kompleks Avalskog tornja funkcioniše po principu pametne zgrade. Kompjuterski sistem kontroliše mnogobrojne funkcije kao što su unutrašnja i spoljašnja rasveta, grejanje i hlađenje tornja, automatske detekcije, dojave požara, video nadzor i mnogi drugi.
Betonsko stablo tornja visine je 136,65 i ima presek jednakostraničnog trougla stranica 7 metara. Unutar stabla nalazi se tehničko stepenište, odvojeno od prostora za liftove. Tri noge tornja visoke su 17,10 i ukopane su 8,20 metara ispod platoa. Gondola ima ukupno 7 nivoa, od kojih su dva predviđena za turiste, dok su ostali namenjeni tehničkim uređajima.
Na visini od 122 m nalazi se terasa sa vidikovcem sa kog se može posmatrati široka panorama Beograda kao i njegova okolina. Samo tri metra ispod, nalazi se kafe-bar. Brzina liftova kojima se dolazi do njega iznosi 3 m/s i za samo 40 sekundi možete stići do pomenutih sadržaja. Na platou ispred, nalaze se letnja bašta, bina za kulturno-umetničke programe i panoi za izložbe.
Simbol prestonice, obnove i zajedništva
Iznad Aavalskog tornja, na najvišoj tački Avale nalazi se Spomenik neznanom junaku. Spomenik je sagrađen 1938. i delo je čuvenog vajara Ivana Meštrovića. U kripti mauzoleja smešteni su posmrtni ostaci neznanog srpskog vojnika koji je izgubio život braneći Beograd 1915. godine.
Bogata istorija planine na kojoj se toranj nalazi, arhitektonsko i graditeljsko znanje i kvalitet samog objekta kao i telekomunikacijski značaj glavne su odlike čuvenog Avalskog tornja. On je simbol prestonice, obnove i zajedništva, orijentir mnogobrojnim posetiocima i svakako ponosni nosilac titule najviše građevine na Balkanu.
