Gradska opština Voždovac je za ovogodišnju manifestaciju „Dani evropske baštine“ na temu Nasleđe i arhitektura: Prozori u prošlost, vrata u budućnost (2025) – „Arhitektonsko nasleđe“ pripremila program „Avala – kultura u prirodi“ koji je obuhvatio obilazak spomenika kulture na Avali. Spajajući prirodna i kulturna dobra, kao i arhitekturu različitih perioda i stilova, program je omogućio posetiocima nesvakidašnji uvid u bogatstvo našeg kulturno-istorijskog nasleđa.
Posetioci su upoznali istoriju Hotela „Avala“, izgrađenog 1931. godine po projektu ruskog arhitekte Viktora Lukomskog. Objekat je prepoznatljiv po spoju modernizma i tradicionalnih srpskih motiva, kao i po monumentalnim sfingama vajara Vladimira Zagorodnjuka koje krase njegove terase. Ovo zdanje bilo je svedok brojnih značajnih događaja – upravo sa njegovog krova 1957. godine emitovan je prvi TV signal u tadašnjoj Jugoslaviji, a ispod njega je 1929. održano prvo zvanično skijaško takmičenje u Kraljevini SHS.
Obilazak je obuhvatio i Mitrovićev dom, najstariji sačuvani objekat u Srbiji namenjen planinarstvu, koji je projektovan u duhu romantizovanog akademizma s reminescencijom na narodnu arhitekturu. To je jedno od prepoznatljivih mesta na Avali koje je decenijama bilo omiljeno izletište i odmaralište, a danas svedoči o nekadašnjem duhu planine kao prostora namenjenog odmoru i druženju. Upravo ovaj objekat upotpunio je sliku o životu na Avali u kojem su priroda, arhitektura i svakodnevica bili tesno povezani.
Posebnu pažnju privukao je i Spomenik Neznanom junaku, podignut u periodu od 1934. do 1938. godine na mestu stradanja srpskog vojnika 1915. godine, remek-delo vajara i arhitekte Ivana Meštrovića. Spomenik od crnog jablaničkog mermera oblikovan je u jednostavnoj klasičnoj formi sarkofaga na postamentu sa grobnicom Neznanog junaka u središtu. Glavne fasade spomenika flankirane su karijatidama, koje personifikuju žene jugoslovenskih naroda. Podignut po želji kralja Aleksandra Karađorđevića u vreme kada se i u drugim savezničkim zemljama podižu spomenici Neznanom junaku kao izraz zahvalnosti ratnicima palim za slobodu, postao je simbol odavanja počasti svim palim ratnicima naše zemlje. Prvi, skromni spomenik na ovom mestu podigli su meštani okolnih sela 1922. godine, što govori o snažnoj vezi naroda sa Avalom i njenim simbolima.
Poseban pečat obilascima dale su priče i objašnjenja istoričarke umetnosti, direktorke Ustanove kulture „Beli Potok“ Jelene Gajić, savetnika za Avalski toranj – JP „Emisiona tehnika i veze“ Jelene Gajić i saradnice iz GO Voždovac Tijane Savkov. Njihova stručnost i neposredan razgovor sa učesnicima pretvorili su program u pravu malu školu na otvorenom, u kojoj su se ispreplele istorijske činjenice, anegdote i lični utisci. Poseta je završena obilaskom Avalskog tornja, simbolom modernog doba i tehnološkog napretka, koji svojom siluetom i danas predstavlja jedan od najprepoznatljivijih orijentira Beograda.
„Dani evropske baštine“ na Voždovcu, koje smo i ove godine organizovali u saradnji sa JKP „Gradsko saobraćajno preduzeće“ Beograd, još jednom su pokazali da kulturna dobra, sakralni i profani objekti i prirodne lepote našeg kraja nisu samo deo prošlosti, već dragoceno nasleđe za budućnost.
Drugi program u okviru manifestacije „Dani evropske baštine“ održaće se 28. septembra pod nazivom „Sakralna arhitektura ondašnje periferije Beograda“. Učesnici će imati priliku da obiđu crkve Svete Trojice u Ripnju, Svete Marije Magdalene u Belom Potoku i Voždovačku crkvu, hram posvećen Svetom caru Konstantinu i carici Jeleni, i tako sagledaju bogato arhitektonsko nasleđe sakralnog karaktera.
